Jeukwoorden in vakjargon

Wij zijn dutch process innovators: een adviesbureau én procesbureau in de bouw, infra en energie. Elke dag ondersteunen we opdrachtgevers en opdrachtnemers om processen slimmer, soepeler en succesvoller te laten verlopen. En dat doen we met resultaat, scherpte en een glimlach. En binnen al die processen… sluipt er soms iets binnen dat we liever buiten de deur houden:

Jeukwoorden. Holle frasen. Luchtkastelen in taal. De gebakken lucht-woorden.

Binnen onze dienstverlening — of het nu gaat om Samenwerking, Tender, Proces, Asset, Omgeving of Projectmanagement — is het risico op mooie woorden zonder betekenis groter dan je denkt. Want in de wereld van aanbestedingen, projectplannen, stakeholderbijeenkomsten en risicodialogen hoor je soms dingen als:

• “We gaan voor integraal commitment en adaptieve synergie.”

• “Deze oplossing borgt de maatschappelijke meerwaarde op strategisch niveau.”

• “We creëren een win-win binnen een gedragen transitiepad.”

Zeg eens eerlijk… snap jij dan nog wat er precies gaat gebeuren? Precies. Wij ook niet altijd.

Over wat voor woorden hebben we het dan precies? Nou ok, we geven deze termen nog één keer het podium. De gebakken lucht-woorden, de zinnen die je doen denken: ‘hm, OK?!? Wát bedoelt ie daar nou precies mee?!’. Geen officiële richtlijn die je erbij kunt pakken, wel een ijzersterk onderbuikgevoel en argumentatie waarom deze woorden thuishoren op de jeuklijst*.

Daar gaan we!

Eentje is niet in de lijst opgenomen: ‘ontzorgen’. Heeft alles in zich om tot jeukwoord te worden bestempeld. Alleen, een goed alternatief hebben wij nog niet gevonden. Wat opvalt is dat ‘ontzorgen’ zo langzamerhand gemeengoed is geworden en ook opduikt in aanbestedingsleidraden. Weet jij een alternatieve formulering? Laat het weten!

Even een spelletje tussendoor, ‘overdrijving, voor the fun’, de gebakken lucht-generator. In onderstaande tabel kies je van links naar rechts uit elke willekeurige kolom een zinsdeel en vorm je een kloppende maar volstrekt inhoudsloze zin.

Er is ook een andere kant aan het gebruik van ‘bullshit-termen.’ De kant van doelbewust, effectief vaag zijn. Er is zelfs een model bedacht voor deze toepassing: het Milton-model (voorbeelden zie je hier), ontwikkeld voor coaches om aan te sluiten op de onbewuste beleving van hun cliënt. Door generalisaties en weglating van specifieke informatie voelen meer mensen zich aangesproken. Daarop geïnspireerd, zijn de volgende patronen kenmerkend voor onze adviespraktijk:

• Formuleringen die lijken op gedachtenlezen: ‘Wij weten dat dit een uitdaging is in uw gemeente.’ Nog een: ‘Het is heel begrijpelijk dat u als opdrachtgever hier een uitdaging in ziet.’ Door deze formulering gaat de lezer als het ware direct ja knikken en herkent deze dat het -inderdaad, nou poeh- een hele uitdaging is.

• Uitspraken zonder referentie: ‘De ervaring leert dat de omgeving meer begrip heeft voor hinder als we die vooraf aankondigen.’ Hier werkt de aangehaalde ervaring als een geruststelling en vormt een belofte dat als we de verwachte hinder maar vooraf aankondigen, de omgeving niet moeilijk zal doen. Maar er staat nergens vermeld waar die ervaring is opgedaan, hoe vaak en door wie.

• Afstemmen op de aannemelijke ervaring van de lezer: ‘Heb je ooit een stuk tekst onder ogen gehad, waarbij je dacht “nou, nou, wat een blabla.”’ Deze formulering roept een herinnering aan een gevoel op, en maakt je lezer bondgenoot waardoor deze als vanzelf in de ‘beaam-stand’ komt.

Weet je waar je Milton-formuleringen veel terug hoort? In reclames: die maken gebruik van stevige generalisaties waar iedereen zich in herkent en denkt: ‘Ja, dat wil ik ook!’

Samen, scherp en smile — en zónder jeuk.